Podignuta u vreme kada nije bilo lako izgraditi pravoslavni hram imajući u vidu da su Negotin i Krajina tada bili pod okupacijom Osmanskog carstva, zahvaljujući vidinskom odmetniku kako ga naziva prof. dr Uroš Šešum, vidinskom Osman-paši Pazvanoglu, daleke 1803. godine Negotin je dobio crkvu, Hram Rođenja Presvete Bogorodice.
Poznata u narodu kao i Hajduk Veljkova crkva, stara negotinska crkva je niska jednobrodna građevina izdužene osnove, sa poligonalnom oltarskom apsidom na istoku i manjom pripratom na zapadnoj strani, koji je svoj današnji izgled dobila u obnovi 1900. godine. Izgrađena je u kamenu i opeci, a pokrivena biber crepom. Njenu izgradnju finansirali su negotinski trgovci i knez Stanko Karapandža i njegov sin i naslednik Petar –Perča.
– Stara negotinska crkva izgrađena je 1803. godinu dana pre izbijanja bune na Dahije u beogradskom pašaluku koja je posle prerasla u srpsku nacionalnu revoluciju poznat kao Prvi srpski ustanak u istoriografiji. Dozvolu za zidanje crkve dao je u vidinski odmetnik to vreme vidinski paša Pazvanoglu jedna kompleksna i intrigantna ličnost, koji je želeo da učvrsti svoju vlast na ovoj teritoriji i za sebe veže ljubav i lojalnost stanovništva. Trebala mu je odanost negotinskih knezova koji su bili neka vrsta posrednika između osmanskih vlasti i ovdašnjeg stanovništva te im je dozvolio da podignu čak crkvu od kamena u varoši i da, oni su naravno tu crkvu darivali i finansirali kao i ovdašnji narod te je ta crkva podignuta od kamena i vrlo je malo očuvanih varoških crkava iz tog perioda.- istakao je prof. Dr Uroš Šešum na predavanju “Negotin i Krajinq od 1803-1833. godine “ koje je u organizaciji Crkvene opštine Negotin i Istorijskog arhiva Negotin održano u svečanoj sali Negotinske gimnazije povodom obeležavanja jubileja , 220 godina Crkve Rođenja Presvete Bogorodice.
Crkva je za nekoliko stepenika ukopana u zemlju, da ne bi bila mnogo vidljiva. Osvećenje hrama obavio je vidinski mitropolit Kalinik, koji je privoleo tadašnjeg vidinskog gospodara Pazvanoglua da odobri izgradnju.
-Pre te crkve na tom istom mestu postojala je crkva brvnara prekrivena šindrom i ona se opisuje kao crkva na groblju kraj močvare 1790. godine. U staroj crkvi stanovništvo Krajine, knezovi i kmetovi polagali su zakletvu na lojalnost hazburškom vladaru za vreme okupacione oblasti. Ova crkva jedna je od retkih varoških crkava sačuvana iz turskog vremena. Varoške crkve su morale biti tako izgrađene da ne vređaju oči muslimana jer je to bilo Osmansko carstvo, a paša je bio musliman i crkva je morala biti što skromnija i što manja, te je stoga i bila ukopana što se lepo i danas vidi. Ona je najverovatnije posle oslobođenja malo otkopana. Crkva je u medjuvremenu i popravljana . Vidi se da je prostrana za varoške crkve tog perioda jer u Osmanskom carstvu su crkve obično bile tesne i male da ne budu visoke i da ne budu vidljive sa ulice, muslimanskim prolaznicima.- dodao je Šešum.
Crkva je tokom dva veka postojanja pretrpela izmene. Na severnoj strani dozidan joj je otvoreni trem oko 1885. godine ispred ulaznih vrata. Pri samom kraju 19. veka urađeno je nekoliko prepravki na spoljnim i unutrašnjim delovima crkve. Prvo je promenjena krovna konstrukcija, napravljena je znatno veća i umesto đeramide je staven beli crep. Da bi se dobilo više svetlosti na svodu nad pevnicom su napravljena dva otvora i zastakljena. Na severnim vratima crkve nameštena su dvokrilna staklena vrata i sređena je zvonara u crkvenoj porti.
Crkva je u narodu poznata kao Hajduk Veljkova crkva jer u njoj počiva čuveni krajinski junak Veljko Petrović sa bratom Miljkom, o čemu svedoče i spomen ploče postavljene na apsidi crkve. Na spomen pločama nalazi se posveta u stihovima pesnika Sime Milutinovića Sarajlije.
Negotin je grad bogate istorije i kulturnog nasleđa, a stara crkva predstavlja svedočanstvo koje povezuje dve važne ličnosti iz srpske istorije legendarnog junaka Prvog srpskog ustanka Veljka Petrovića i kompozitora, muzičkog pedagoga Stevana Stojanovića Mokranjca koji je pevao za pevnicom ove crkve.
Ovaj medijski sadržaj sufinansiran je od strane Opštine Negotin. Stavovi izraženi u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
