NEGOTINSKE PRIČE: ZAOSTAVŠTINA STEVANA STOJANOVIĆA MOKRANJCA
Krajem septembra 1914. godine preminuo je Stevan Stojanović Mokranjac, najznačajniji srpski kompozitor, rodonačelnik horske muzike u Srbiji, tvorac duhovne muzike, predivnih rukoveti i drugih kompozicija. Negotin, kompozitorovo rodno mesto čuva uspomenu na Mokranjčevo stvaralaštvo, a brojni lični predmeti porodice Mokranjac deo su zbirke koja se čuva u njegovoj rodnoj kući u Dositejevoj ulici. Rodna kuća Stevana Stojanovića Mokranjca, deo je bogatog kulturnog nasleđa o kome brine Muzej Krajine koji od 1964. godine, brižljivo sakuplja i čuva predmete koji čuvaju sećanje na velikana srpske muzike.
-Rodna kuća Stevana Mokranjca predstavlja ambijentalnu celinu gradske kuće s kraja XIX i početka XX veka, sa akcentom na život i rad slavnog kompozitora. Izloženi predmeti koji su pripadali porodici Mokranjac svedoče o njegovom životu, ali i kulturi epohe u kojoj je živeo i stvarao. Predmeti koji se danas nalaze u Rodnoj kući Stevana Mokranjca delom pripadaju Muzeju Grada Beograda, a delom su zaveštani Muzeju od Mokranjčevih naslednika i potomaka. Izloženi mobilijar možemo razvrstati u više kategorija: lični predmeti kompozitora povezani sa njegovim profesionalnim životom i stvaralštvom, nameštaj koji je pripadao porodici Mokranjac, delovi pokućstva, uspomene sa putovanja, memoralabije povodom jubileja, slike i fotografije.- ističe Vesna Janjić, muzejski vodič.
Najvažniji Mokranjčev lični predmet je svakako polukoncertni klavir izrađen u poznatoj radionici F.Peukert u Beču, koja je 1882. i 1883. godine nagrađena srebrnom medaljom za kvalitet.
– Na klaviru koji je izložen u zapadnom delu kuće u prostoriji koja je uređena kao dnevna soba za odmor nalazi se mesingana pločica sa natpisom: „Klavir počivšeg Stevana St. Mokranjca kompozitora sada svojina Prvog beogradskog pevačkog društva“. Pored klavira, značajan predmet je kompozitorov pisaći sto koji je izložen u prostoriji koja predstavlja Mokranjčevu radnu sobu. U istoj prostoriji izložen je i ormar za knjige, odnosno biblioteka. U radnoj sobi su, do pre nekoliko meseci, bili izloženi stolica Stevana Mokranjca, kao i stočić sa priborom za pušenje iz 1900. godine. Ovi predmeti se trenutno nalaze u Muzeju grada Beograda. – rekla nam je Janjićeva.
Pored klavira i pisaćeg stola zatim slika čuvenog slikara Uroša Predića, portreta supružnika Mokranjac i ikone Svetog Nikole, pažnju posetilaca privlače i atraktivni delovi nameštaja izrađeni u duborezu koji su delo ruku Mokrančeve supruge Marije Mokranjac.
-Nameštaj koji je pripadao porodici uglavom je vezan za Mokranjčevu suprugu Mariju Micu Mokranjac, rođenu Predić. Nije poznato kada je i gde Mica Mokranjac učila tehniku duboreza, ali poznato je, na osnovu Krejčikove rezbarske škole, da je veliki broj devojaka iz uglednih građanskih porodica, pohađao časove duborezanja. Delovi nameštaja koje je u duborezu izradila Mica Mokranjac su: komoda sa tri fioke i zastakljeni trpezarijski orman sa frontovima u duborezu koji su izrađeni početkom prošlog veka, kao i tri stolice, takođe u duborezu. Delovi pokućstva koji su pripadali porodici Mokranjac su: mesingani okrugao poslužavnik sa fildžanima za crnu kafu izrađen početkom XX veka, postolje gasne lampe iz druge polovine XIX veka i srebrno kandilo izrađeno tehnikom filigrana u XIX veku, a koje je visilo pred kućnom ikonom porodice Mokranjac.- rekla nam je muzejski vodič Vesna Janjić.
Deo zbirke ličnih predmeta porodice Mokranjac dopunjuju, predmeti i pokloni sa brojnih putovanja širom Balkana, na kojima je gostovao sa Beogradskim pevačkim društvom, ali i individualnih putovanja. U dnevnoj sobi, pored Mokranjčevog klavira, nalazi se stočić orijentalnog tipa koji je doneo sa putovanja u Carigrad 1895. godine. Sa mnogobrojnih nastupa u Rusiji Mokranjac je doneo mesingani samovar, izrađen krajem XIX veka, predmet tipičan za rusku kulturu i običaj pripreme čaja. U trpezariji je izložen sat koji je Stevan Mokranjac doneo sa gostovanja u Minhenu, zatim vaza od majolike, sa Mokranjčevog putovanja sa Urošem Predićem u Karlove Vari.
-Posebno mesto u postavci zauzimaju predmeti koje je Stevan St. Mokranjac dobio 1909. godine, povodom jubileja dvadesetpetogodišnjice umetničkog rada, od Beogradskog pevačkog društva. Među poklonima nalazile su se drvena kula svetilja i lira sa tri srebrne strune. Kula svetilja izrađena od drveta, tehnikom duboreza i koja prikazuje svetionik ugrađen u stenu, rad je Jaroslava Krejčika. U kulu su urezbareni natpisi koji prate i kompozitorovu karijeru, njegova nameštenja i naslove njegovih kompozicija. Oko svetionika se proteže grana lovora sa bobicama, a na obodu je urezbaren natpis „Beogradsko pevačko društvo“. Kula je izložena u prostoriji koja predstavlja radnu sobu Stevana Mokranjca. Lira, koja je izložena u istoj prostoriji i nalazi se na klaviru koji je pripadao prvoj Srpskoj muzičkoj školi, čiji je jedan od osnivača bio Stevan Mokranjac 1899 godine, izrađena je od drveta, sa tri srebrne strune po sredini. Na traci u vidu lente, takođe izrađenoj od drveta, izrezbaren je natpis koji svedoči da je lira poklon Mokranjcu za dvadeset i pet godina rada sa Beogradskim pevačkim društvom. Pretpostavlja se da je i lira nastala u Krejčikovoj radionici.- dodala je Janjićeva.
U Mokranjčevom muzeju nalazi se i 12 uramljenih fotografija na kojima su portreti znamenitih evropskih kompozitora za koje se pretpostavlja da su bili uzor Stevanu Mokranjcu. Treba istaći da su dar Uroša Predića, Marijinog strica, svadbeni poklon, ikona Sv.Nikole iz 1889. godine i portreti Stevana Mokranjca i njegove supruge Marije, nastali iz 1913 godine, deo kulturnog blaga koje se čuva u Negotinu.
Ovaj medijski sadržaj sufinansiran je od strane Opštine Negotin. Stavovi izraženi u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.