Ovaj spomenik posvećen je mađarskom pesniku i učitelju koji je za vreme Drugog svetskog rata bio deportovan u Bor sa mađarsko jevrejskim radnicima, koji su bili zatvoreni u blizini borskih rudnika.
Mikloš Radnoti rođen je 1909. godine u Budimpešti, gde je završio osnovnu i srednju školu, dok je studije pohađao u Segedinu.
Spomenik Miklošu Radnotiju u Boru
Spomenik Miklošu Radnotiju: Mađar, Jevrejin, katolik i komunista.
U Boru se ovaj pesnik i danas poštuje. Mikloš Radnoti (1909-1944) rodio se u jevrejskoj porodici u Budimpešti, sa prezimenom Galter. Pesnik je u dnevnik-beležnicu sa ćiriličnom oznakom „Avala 5″ zapisao devet pesama tokom boravka u logoru i prinudnog marša. „U takvo sam doba živeo na zemlji/Kada čovek beše tako nisko pao/Da je svojevoljno, strašno, bez naredbe klao“, piše Radnoti. Sveska je pronađena u zadnjem džepu pantalona prilikom ekshumacije masovne grobnice u selu Abda, na severu Mađarske. Povodom stogodišnjice rođenja pesnika spomenik u Boru je postavila Eksperimentalna Gimnazija „Mikloš Radnoti” iz Segedina.
Spomenik Miklošu Radnotiju u Boru
Proizvodnja bakra u Boru zadovoljavala je potrebe ratne industrije Sila osovine, a njegova eksploatacija plaćena je životima zarobljenika, o čemu danas svedoči kosturnica 7000 jevrejskih radnika na novom groblju u Boru i spomenik najpoznatijem od njih – Miklošu Radnotiju.
Pre nego što je Radnoti stigao u Bor, tamošnji logori su radili već gotovo dve godine. Pojedini izvori beleže da je između 1942 – 1944 u borski logor je pristiglo 16000 što Srba, što Mađara, Italijana, Francuski i Sovjetski vojnici, Grci, Česi…
U jednom od četiri voza, koji su iz Mađarske vozili kažnjenike put Bora, u proleće 1944. našao se i mađarski pesnik Mikloš Radnoti.
Miklošovo najpoznatije delo je zbirka pesama „Avala 5“, ispisano ćiriličnim pismom.
Radnoti je pre Bora tri puta bio u logorima u Transilvaniji i Mađarskoj. Njegova beležnica pronađena je kod mrtvog Mikloša u zadnjem džepu pantalona.
Mađarska je 1979. godine poklonila spomenik posvećen Miklošu Radnotiju, gradu Boru, gde je pesnik proveo poslednje mesece života i gde su nastali biseri mađarske lirike. Vajarsko delo od bakra težak 600 kilograma je na molbu autora ovog vajarskog dela, postavljen na obalu Borskog jezera, ali je 2001 ukraden.
Ubrzo je postavljen novi spomenik na trgu pored Doma zdravlja.
Spomenik Radnotiju je istovremeno i spomenik svim logorašima koji su bili na prinudnom radu u borskim rudnicima.
Spomenik Miklošu Radnotiju u Boru
Iako ovaj spomenik čuva sećanje na pesnika i nekadašnjeg logoraša, malo je Borana koji danas znaju ko je on. Priča o njemu sačuvana je u retkim istorijskim udžbenicima i ponekom članku u novinama, ili na portalima. Bez obzira na to, ovo umetničko delo je za njih veoma važno jer podseća na težak period Drugog svetskog rata. Mikloš Radnoti zajedno sa Boranima i mnogim dugim logorašima deportovanim iz ostalih krajeva ovog dela Balkana ostavio je trag za sobom. Spomenik Miklošu Radnotiju govori o hrabrom čoveku i pesniku.
Ovaj medijski sadrzaj sufinansiran je od strane Grada Bora. Stavovi izraženi u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
